تب برفکی یا FMD یک بیماری ویروسی بسیار مسری در دامهای اهلی است که عمدتاً گاو و گوسفند را درگیر میکند (Radostits et al., 2010).
عامل بیماری ویروسی از جنس Aphthovirus است که توانایی انتشار بسیار سریع بین دامها را دارد (Grubman & Baxt, 2004).
این بیماری با تب، تاول و زخم در دهان و سم و کاهش شدید تولیدات دامی شناخته میشود (OIE, 2021).
تب برفکی معمولاً تلفات مستقیم کم دارد، اما خسارت اقتصادی ناشی از کاهش شیر، افت رشد، هزینه درمان و محدودیتهای تجاری بسیار سنگین است
(Knight-Jones & Rushton, 2013).
در دامهای مبتلا بیماری معمولاً با تب ناگهانی و کاهش اشتها آغاز میشود (Radostits et al., 2010).
بعد از آن، تاولهای دردناک در دهان، پوزه، زبان، لثه و لبها ظاهر میشود (OIE, 2021).
این ضایعات باعث مشکل در خوردن خوراک و ریزش بزاق میشوند (Bouma et al., 2003).
در گاوها تاولها معمولاً در سم دیده میشوند و لنگش شدید ایجاد میشود (Sutmoller et al., 2003).
در گوسفند علائم دهانی خفیفتر است و لنگش بارزترین نشانه است (Davies, 2002).
برهها و گوسالهها در خطر میوکاردیت و تلفات بالا هستند (Alexandersen et al., 2003).
انتقال از دام آلوده به سالم از طریق تماس مستقیم رخ میدهد (OIE, 2021).
ترشحات دهانی، بزاق، ترشحات بینی، شیر و مایعات تاولی منابع اصلی ویروس هستند (Grubman & Baxt, 2004).
ویروس میتواند از طریق هوا چندین کیلومتر منتقل شود، مخصوصاً در گاو (Donaldson et al., 2001).
راههای غیرمستقیم مثل لباس، وسایل نقلیه، ابزار و خوراک آلوده نیز بسیار مهماند (Sutmoller et al., 2003).
ویروس در محیط بسیار مقاوم است و هفتهها زنده میماند، بهویژه در دمای پایین (OIE, 2021).
۱.قرنطینه و مدیریت ورود و خروج
دام جدید باید ۲۱ روز قرنطینه شده و پس از معاینه دامپزشکی وارد گله شود (OIE, 2021).
ورود افراد و وسایل نقلیه باید کنترل و ضدعفونی شود (FAO, 2017).
۲.ضدعفونی و بهداشت محیط
تمام ابزار، سالنها، کفشها و جایگاهها باید با ضدعفونیکنندههای مؤثر مانند سود سوزآور یا فرمالین تمیز شوند
(Radostits et al., 2010).
۳.واکسیناسیون منظم
استفاده از واکسنهای معتبر چندسویه شدت شیوع بیماری را کاهش میدهد (OIE, 2021).
دامداری باید حداقل ۸۰٪ پوشش واکسیناسیون داشته باشد تا ایمنی جمعی ایجاد شود (Knight-Jones & Rushton, 2013).
درمان ضدویروسی قطعی وجود ندارد و درمان کاملاً حمایتی است (Radostits et al., 2010).
برای پیشگیری از عفونتهای ثانویه از آنتیبیوتیکها استفاده میشود (Nandi et al., 2015).
خوراک نرم، آب تمیز، محیط آرام و مراقبت supportive روند بهبود را تسریع میکند (OIE, 2021).
زخمها باید با ضدعفونیکنندههای ملایم شسته شوند (FAO, 2017).
۱. متیونین پوششدار
یک آمینواسید ضروری با نقش کلیدی در سیستم ایمنی و پروتئینهاست (Nosrati et al., 2021).
نوع پوششدار از تخریب در شکمبه محافظت میشود و در روده جذب میگردد (Schwab et al., 2009).
متیونین محافظتشده باعث تقویت ایمنی، افزایش اشتها و افزایش تولید شیر در شرایط استرس میشود (Osorio et al., 2014).
۲. مخمر و پروبیوتیک
مخمرهای زنده مثل Saccharomyces cerevisiae میکروفلور روده را تقویت کرده و تولید اسیدهای چرب فرار را افزایش میدهند
(Chaucheyras-Durand & Durand, 2010).
پروبیوتیکها ایمنی ذاتی را تقویت میکنند و کاهش اشتها و افت هضم را جبران میکنند (Krehbiel et al., 2003).
۳. پریبیوتیکها
ترکیباتی مانند MOS و FOS باعث کاهش چسبندگی باکتریهای بیماریزا و تقویت باکتریهای مفید میشوند
(Spring et al., 2000).
در بهبود ایمنی مخاطی روده و کاهش التهاب مؤثرند (Buts & DeKeyser, 2006).
۴. عناصر معدنی کیلاته
کروم، مس، روی و آهن کیلاته نقش حیاتی در سیستم ایمنی، فعالیت آنزیمی و کاهش استرس دارند (Spears, 2003).
روی برای تشکیل بافت و زخمبهبود ضروری است (NRC, 2001).
مس برای عملکرد صحیح گلبولهای سفید مهم است (Underwood & Suttle, 1999).
کروم استرس متابولیک را کاهش میدهد (Chang et al., 1994).
تب برفکی درمان قطعی ندارد، اما مدیریت بهداشتی دقیق، واکسیناسیون و تغذیه صحیح میتوانند خسارت بیماری را بهشدت کاهش دهند.
استفاده از مکملهای غذایی مانند متیونین پوششدار، مخمر، پروبیوتیک، پریبیوتیک و عناصر معدنی کیلاته رویکردی مدرن در تقویت ایمنی دام است.